ผงถ่านคาร์บอน
แก้ท้องเสียได้จริงหรือไม่?
พญ.ศิวภรณ์
มโนมัยสันติภาพ
รศ.สุพีชา
วิทยเลิศปัญญา
ภาควิชาเภสัชวิทยา
คณะแพทยศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย
ภาวะท้องเสีย คือการที่ผู้ป่วยถ่ายอุจจาระที่มีลักษณะเหลวกว่าปกติ
และถ่ายบ่อยมากกว่าวันละ 3 ครั้ง อาจมีอาการคลื่นไส้อาเจียนร่วมด้วย
สาเหตุส่วนใหญ่เกิดจากการรับประทานอาหารที่ไม่สะอาด มีเชื้อโรคปนเปื้อน
หรือในบางรายอาจเกิดจากการรับประทานอาหารรสจัดก็ทำให้เกิดอาการท้องเสียได้
ซึ่งหากมีอาการไม่มากผู้ป่วยสามารถดูแลตัวเองเบื้องต้น
รับประทานเกลือแร่ทดแทนสารน้ำที่สูญเสียไปจากการขับถ่าย และถ่ายอุจจาระออกจนหมด
อาการก็จะบรรเทาขึ้นได้เอง
ท้องเสียแบบใดที่ควรมาพบแพทย์?
-
มีไข้สูงเกินกว่า
38.5 อุจจาระมีกลิ่นเหม็น หรือเป็นมูกเลือด อาจบ่งบอกถึงการติดเชื้อแบคทีเรีย
ซึ่งมีความจำเป็นต้องได้รับยาฆ่าเชื้อ
-
มีอาการนานกว่า
48 ชั่วโมง
-
ผู้มีโรคประจำตัว
ผู้สูงอายุ เด็กอายุน้อยกว่า 3 ปี
ที่มีอาการรุนแรง
ผงถ่านคาร์บอน
ถ่านคาร์บอน หรือ ถ่านกัมมันต์ (activated
charcoal) มีลักษณะเป็นผงที่ประกอบจากคาร์บอนที่ได้จากถ่าน
มีคุณสมบัติในการดูดซับสูง มีพื้นที่ผิวมาก เนื่องจากมีรูเล็กๆ จำนวนมาก
สามารถดูดซับสารพิษหรือยาได้
ข้อบ่งใช้
ดูดซับสารพิษที่ถูกกลืนลงไปในทางเดินอาหาร
โดยจะมีประสิทธิภาพมากที่สุดหากให้ภายใน 1
ชั่วโมงแรก และให้ได้ไม่ช้ากว่า 6
ชั่วโมงหลังจากได้รับสารพิษ โดยใช้ปริมาณ 50 กรัมในผู้ใหญ่
หรือ 0.5-1 กรัม/กิโลกรัมในเด็ก
ข้อห้ามในการใช้ผงถ่าน
-
ไม่ควรให้ในผู้ป่วยไม่รู้สึกตัว
ชัก มีปัญหาการกลืน อาเจียนเยอะ หรือความเสี่ยงที่จะสำลึก เนื่องจากถ่านกัมมันต์ที่สำลักลงไปในปอดทำให้เกิดภาวะปอดอักเสบได้
-
สงสัยภาวะลำไส้ทะลุ
หรือมีแผนการรักษาที่จะต้องส่องกล้องในทางเดินอาหาร
-
ผู้ที่กลืนสารพิษที่เป็นกรด
หรือด่าง หรือสารที่ไม่สามารถดูดซับได้ เช่น แก๊ซโซลีน โลหะหนัก
ผลข้างเคียง
-
ท้องผูก ท้องอืด
ทำให้เกิดการขาดน้ำ
-
ขัดขวางการดูดซึมยาชนิดอื่นๆ
-
ลำไส้อุดตัน
การรับประทานผงถ่านคาร์บอน กับ
ภาวะท้องเสีย
ถึงแม้ว่าจะมีคำแนะนำบนฉลากยาที่จำหน่ายหน้าเคาเตอร์
(over-the-counter
medicine) ตามร้านยาและร้านสะดวกซื้อทั่วไปว่าเป็นยาแก้ท้องเสีย แต่ยังไม่มีข้อสรุปทางการแพทย์ที่ยืนยันว่าผงถ่านคาร์บอนมีผลช่วยรักษาภาวะท้องเสียได้
รวมถึงสารอื่นๆ เช่น ไฟเบอร์ ยาเคโอลินและเพ็คติน ก็เช่นกัน
ซึ่งสารเหล่านี้ไม่น่าจะมีผลในการลดหรือระงับอาการท้องเสีย แต่อาจช่วยดูดซับพิษที่ก่อให้เกิดอาการท้องเสียในทางเดินอาหาร
หากต้องการรับประทานผงถ่านควรคำนึงถึงผลเสียจากการใช้
ได้แก่
-
หากอาเจียนเยอะอาจทำให้สำลักผงถ่านลงไปในปอด
มีความเสี่ยงที่จะเกิดปอดอักเสบ
-
ไม่ควรรับประทานพร้อมกับยาอื่นๆ
เพราะผงถ่านจะลดประสิทธิภาพการดูดซึมยา ควรรับประทานห่างกันอย่างน้อย
2 ชั่วโมง
-
อาจรบกวนกับหัตถการที่จำเป็นในการรักษา
โดยเฉพาะการส่องกล้องในทางเดินอาหาร
Reference
1. Treatment
of diarrheal disease. Paediatr Child Health. 2003;8(7):455-466.
doi:10.1093/pch/8.7.455
2. Senderovich
H, Vierhout MJ. Is there a role for charcoal in palliative diarrhea
management?. Curr Med Res Opin. 2018;34(7):1253-1259.
doi:10.1080/03007995.2017.1416345
3. Zellner
T, Prasa D, Färber E, Hoffmann-Walbeck P, Genser D, Eyer F. The Use of Activated
Charcoal to Treat Intoxications. Dtsch Arztebl Int. 2019;116(18):311-317.
doi:10.3238/arztebl.2019.0311
4. Activated
charcoal. www.rama.mahidol.ac.th.
https://www.rama.mahidol.ac.th/poisoncenter/th/anti-cov/charcoal. Accessed
February 7, 2022.
No comments:
Post a Comment