โรคไข้หวัดใหญ่กับวัคซีนไข้หวัดใหญ่

โรคไข้หวัดใหญ่กับวัคซีนไข้หวัดใหญ่

                   นพ.วงศ์กนก  ก่อวัฒนมงคล
รศ.สุพีชา วิทยเลิศปัญญา

                โรคไข้หวัดใหญ่ (Influenza) เป็นโรคที่เกิดจากการติดเชื้อไวรัสที่ระบบทางเดินหายใจแบบเฉียบพลัน มีการระบาดใหญ่ทั่วโลกมาแล้วหลายครั้ง การระบาดแต่ละครั้งเกิดขึ้นอย่างกว้างขวางในหลายประเทศ ทำให้มีผู้ป่วยและผู้เสียชีวิตจำนวนมาก การระบาดพบมากในช่วงฤดูฝนและฤดูหนาว ในประเทศไทยมีอัตราการป่วย 177.75 ต่อแสนประชากร เสียชีวิต 25 ราย คิดเป็นอัตราตาย 0.04 ต่อแสนประชากร ในช่วง วันที่ 1 มกราคม 2560- 18 กันยายน 2560

                อาการสำคัญของโรคไข้หวัดใหญ่ คือ มีไข้สูง หนาวสั่นแบบทันทีทันใด ปวดเมื่อยกล้ามเนื้อ ไอ เจ็บคอ มีน้ำมูก ปวดศีรษะ อ่อนเพลีย และบางครั้งอาจมีอาเจียนและท้องเสียร่วมด้วย โรคนี้มีการแพร่เชื้อด้วยการที่บุคคลใดๆสัมผัสสารคัดหลั่งจากการไอ จาม หรือน้ำลายของผู้ป่วยที่ติดเชื้อไวรัสไข้หวัดใหญ่ แล้วมาสัมผัสที่ปาก จมูก หรือตาของบุคคลนั้นๆ ผู้ป่วยจะอยู่ในระยะแพร่เชื้อในช่วง 3-4 วันแรกที่เริ่มมีอาการ ในขณะที่ผู้ที่สัมผัสสารคัดหลั่งที่มีเชื้อไวรัสไข้หวัดใหญ่จะเกิดการติดเชื้อขึ้นภายใน 1-4 วันหลังสัมผัส โรคไข้หวัดใหญ่อาจนำไปสู่ภาวะแทรกซ้อน เช่น ปอดติดเชื้อ ติดเชื้อในหู ไซนัสอักเสบ และทำให้โรคเรื้อรังจำพวก ภาวะหัวใจล้มเหลวเรื้อรัง หอบ เบาหวานมีอาการแย่ลงได้ การวินิจฉัยโรคไข้หวัดใหญ่สามารถตรวจได้ด้วยการเก็บสารคัดหลั่งในโพรงจมูกไปตรวจ ในการรักษาโรคไข้หวัดใหญ่ ใช้ยา Oseltamivir ชนิดกิน เป็นเวลา 5 วัน โดยจะต้องเริ่มรักษาใน 2-3 วันแรกจึงจะเกิดประโยชน์ทางการรักษา

โรคไข้หวัดใหญ่ (Influenza) แตกต่างจากไข้หวัดธรรมดา (Cold) ดังนี้

Signs and Symptoms	Influenza	Cold
Symptom onset	Abrupt	Gradual
Fever	Usual; lasts 3-4 days	Rare
Aches	Usual; often severe	Slight
Chills	Fairly common	Uncommon
Fatigue, weakness	Usual	Sometimes
Sneezing	Sometimes	Common
Stuffy nose	Sometimes	Common
Sore throat	Sometimes	Common
Chest discomfort, cough	Common; can be severe	Mild to moderate; hacking cough
Headache	Common	Rare

Centers for Disease Control and Prevention. Flu Symptoms & Complications. https://www.cdc.gov/flu/consumer/symptoms.htm (accessed January 7, 2018).

                โรคไข้หวัดใหญ่เป็นโรคที่สามารถป้องกันได้ ด้วยการฉีดวัคซีนไข้หวัดใหญ่ การฉีดวัคซีนไข้หวัดใหญ่นั้นจะช่วยป้องกันบุคคลนั้นๆจากการติดเชื้อไวรัสไข้หวัดใหญ่ และลดการแพร่เชื้อไปยังบุคคลใกล้เคียงได้ โดยจะฉีดเข้าที่บริเวณต้นแขนเพื่อสร้างภูมิคุ้มกันต่อโรคไข้หวัดใหญ่ จะใช้เวลาประมาณ 2 สัปดาห์หลังฉีดวัคซีน จึงจะออกฤทธิ์ การฉีดวัคซีนแต่ละครั้งสามารถป้องกันเชื้อไวรัสไข้หวัดใหญ่ได้ 3-4 สายพันธุ์ ซึ่งโดยส่วนใหญ่จะเป็นสายพันธุ์ที่รุนแรงและพบบ่อยซึ่งนำมาผลิตทำวัคซีน

                ผู้ที่ควรฉีดวัคซีนไข้หวัดใหญ่ คือ เด็กอายุ 6 เดือนถึง 2 ปี ผู้ที่อายุ 65 ปีขึ้นไป หญิงตั้งครรภ์อายุครรภ์ตั้งแต่ 4 เดือนขึ้นไป ผู้ป่วยเรื้อรัง เช่น ผู้ป่วยโรคปอดอุดกั้นเรือรัง ผู้ป่วยโรคหอบหืด ผู้ป่วยโรคอ้วน เป็นต้น ผู้ป่วยที่มาโรงพยาบาลเป็นประจำ และบุคลากรสาธารณสุข

                ข้อห้ามของการฉีดวัคซีนนี้ คือ ห้ามใช้ในเด็กอายุต่ำกว่า 6 เดือน ผู้ที่แพ้ไข่ไก่อย่างรุนแรง ผู้ป่วยที่มีอาการ Guillain Barre Syndrome (GBS) ผู้ป่วยที่หายจากอาการป่วยเฉียบพลันไม่เกิน 7 วัน ผู้ป่วยที่ยังไม่สามารถควบคุมโรคประจำตัวได้

                ความถี่ในการฉีดวัคซีน ฉีดอย่างน้อยปีละ 1 ครั้ง เพราะภูมิคุ้มกันจะลดลงในช่วงเวลา 1 ปีและในแต่ละปีจะมีสายพันธุ์ของเชื้อไวรัสไข้หวัดใหญ่ที่เปลี่ยนแปลงไป เพื่อจะได้ป้องกันโดยตรงต่อสายพันธุ์นั้นๆ การฉีดวัคซีนแนะนำให้ฉีดวัคซีนในช่วงฤดูฝน ตั้งแต่มิถุนายนถึงตุลาคม และ
ฤดูหนาว มกราคมถึงมีนาคม วัคซีนไข้หวัดใหญ่นั้นมีประสิทธิภาพช่วยลดความเสี่ยงในการเกิดโรคไข้หวัดใหญ่ได้ 40 ถึง 60 เปอร์เซ็นต์ในช่วงที่มีการระบาดของเชื้อไข้หวัดใหญ่สายพันธุ์ที่ตรงกับวัคซีน ปัจจุบันวัคซีนไข้หวัดใหญ่ช่วยป้องกันไข้หวัดใหญ่สายพันธุ์ B และไข้หวัดใหญ่สายพันธุ์ A (H1N1)
ได้ดี แต่มีประสิทธิภาพต่ำในการป้องกันเชื้อไข้หวัดใหญ่บางสายพันธุ์ เช่น H3N2

                ผลข้างเคียงที่อาจเกิดขึ้นได้ เช่น ไข้ต่ำๆ รู้สึกปวดเมื่อยโดยอาการเหล่านี้จะหายไปเองใน 2 วัน อาการแพ้วัคซีนเกิดขึ้นได้น้อยแต่อาจรุนแรงอันตรายถึงชีวิต โดยมากจะเริ่มแสดงอาการภายในไม่กี่นาทีถึงชั่วโมงหลังจากฉีดวัคซีน และอาการไม่พึงประสงค์ที่พบได้คือ เจ็บบริเวณที่ฉีดวัคซีนและอาการบวมแดง

                วัคซีนไข้หวัดใหญ่ เป็นแบบวัคซีนเชื้อตาย มี 2 แบบ ชนิด 3 สายพันธุ์และ 4 สายพันธุ์ของไวรัสไข้หวัดใหญ่ ซึ่งจะประกอบด้วยสายพันธุ์ดังนี้
1. A/California/7/2009 (H1N1)–like virus, 2. A/Hong Kong/4801/2014 (H3N2)–like virus H3N2, 3. B/Brisbane/60/2008–like virus (Victoria lineage) โดยชนิด 4 สายพันธุ์จะเพิ่มสายพันธุ์ B/Phuket/3073/2013–like virus (Yamagata lineage) ไปด้วย วัคซีนจะมีการเปลี่ยนแปลงไปทุกๆ 1 ปี ตามข้อมูลทางระบาดวิทยา

โดยสรุป วัคซีนไข้หวัดใหญ่ป้องกันเชื้อไวรัสไข้หวัดใหญ่เฉพาะสายพันธุ์ที่ตรงกันได้ 40-60 เปอร์เซ็นต์ ในปี 2560 คือ ไม่ใช่ 100 เปอร์เซ็นต์และโรคไข้หวัดธรรมดาจะไม่สามารถป้องกันได้ด้วยวัคซีนไข้หวัดใหญ่ บุคคลนั้นๆจึงมีโอกาสที่จะมีอาการไอ จาม และน้ำมูกได้อีก แม้ฉีดวัคซีนไข้หวัดใหญ่แล้วก็ตาม

เอกสารอ้างอิง

1. Centers for Disease Control and Prevention. Flu Symptoms & Complications. https://www.cdc.gov/flu/consumer/symptoms.htm (accessed January 7, 2018).

2. สํานักระบาดวิทยา กรมควบคุมโรค กระทรวงสาธารณสุข (2560) รายงานโรคในระบบเฝ้าระวัง ๕๐๖ Influenza.