ผลข้างเคียงจากการใช้ยา prednisolone

นพ.วงศ์กนก ก่อวัฒนมงคล

ผศ.ดร.พญ.วรรณรัศมี เกตุชาติ

ภาควิชาเภสัชวิทยา คณะแพทยศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย

     prednisolone เป็นยาสังเคราะห์ที่ได้รับการพัฒนามาจาก cortisone ซึ่งเป็นสารสังเคราะห์จากฮอร์โมน glucocorticoids ยาชนิดนี้เป็นยาที่ถูกใช้บ่อยเพราะมีประโยชน์ในการรักษาโรคหลายชนิด เช่น โรคภูมิคุ้มกันตัวเอง ใช้ลดการอักเสบและบวมที่ตา ลดอาการบวมของหลอดลมในผู้ป่วยโรคหอบหืด ผู้ป่วยโรคเลือดบางชนิด ผู้ป่วยที่เป็นแผลในลำไส้ ผู้ป่วยโรคข้อ และโรคทางระบบประสาทบางชนิด แต่มีผู้ป่วยจำนวนหนึ่งที่ใช้ยาชนิดนี้เพื่อให้ไข้หวัดหรือผื่นคันที่ขึ้นตามร่างกายหายเร็วขึ้น หรือรับประทานเป็นยาบำรุงผิวพรรณ โดยไม่ได้คำนึงถึงผลข้างเคียงต่าง ๆ ของยาชนิดนี้
     ผลข้างเคียงของยา prednisolone มีหลายระดับ โดยผลข้างเคียงจะมากขึ้นและร้ายแรงขึ้นหากใช้ยาในขนาดที่สูงขึ้น ผลข้างเคียงจากการใช้ยาในขนาดต่ำ คือ ปวดแสบร้อนในท้อง อาหารไม่ย่อย เบื่ออาหาร น้ำหนักมากขึ้น เหงื่อออกง่าย กระสับกระส่าย ปวดศีรษะ เวียนศีรษะ นอนไม่หลับ เกลือแร่ในเลือดผิดปกติ ความดันโลหิตสูงขึ้น ผลข้างเคียงของการใช้ยาในระยะยาว คือ กระดูกพรุน
     ผลข้างเคียงที่รุนแรงซึ่งมักเกิดในผู้ที่ใช้ยาขนาดสูง (มากกว่า 20 mg)
1. กลุ่มอาการติดเชื้อ เช่น อาการไข้ หนาวสั่น เจ็บคอ เจ็บในโพรงจมูก มักบ่งถึงการติดเชื้อเพราะการใช้ยาชนิดนี้จะทำให้มีภาวะติดเชื้อง่าย
2. กลุ่มอาการที่มีภาวะน้ำตาลในเลือดสูง เช่น อาการง่วงนอน หิวน้ำบ่อย ปัสสาวะบ่อยขึ้น
3. กลุ่มอาการ cushing มีอาการอ้วนขึ้นโดยเฉพาะที่บริเวณส่วนบนของหลังและหน้าท้อง ใบหน้ากลม แผลหายช้า
4. กลุ่มอาการทางกล้ามเนื้อ เช่น ปวดเมื่อยกล้ามเนื้อ กล้ามเนื้อเป็นตะคริว กล้ามเนื้ออ่อนแรง
5. กลุ่มอาการทางเดินอาหาร เช่น ปวดแสบร้อนท้อง หลังกินยาลดกรดอาการยังไม่ดีขึ้น แผลในกระเพาะ ตับอ่อนอักเสบ
6. กลุ่มอาการทางตา เช่น ตามัว ตาต้อกระจก ตาต้อหิน ตาโปน ความดันในลูกตาสูงขึ้น
7. กลุ่มอาการที่เกิดจากการแพ้ยา เช่น ผื่นแดง คัน ตามตัว หายใจมีเสียงวี๊ด หายใจลำบาก ริมฝีปาก ปาก ลิ้น คอบวม หลังรับประทานยา
     โดยยาชนิดนี้ ไม่แนะนำให้ใช้ในเด็กและสตรีมีครรภ์ เว้นแต่จะมีข้อบ่งชี้ เพราะในผู้ป่วยเด็ก ยาชนิดนี้จะส่งผลทำให้การเจริญเติบโตของเด็กช้าลงหรือหยุดเร็วกว่าปกติ ควรระมัดระวังหากใช้ยานี้ร่วมกับยากลุ่ม NSAIDs เนื่องจากอาจทำให้เกิดภาวะเลือดออกในทางเดินอาหารได้ง่าย และไม่ควรใช้ยานี้เป็นระยะเวลานาน
     คำแนะนำเบื้องต้นสำหรับผลข้างเคียงจากการใช้ยา ถ้าเป็นผลข้างเคียงที่ไม่รุนแรง ให้สังเกตว่าอาการเหล่านั้นกระทบกับการใช้ชีวิตหรือไม่ ถ้าไม่ได้กระทบก็ยังสามารถใช้ยาต่อไปได้ในระยะเวลาสั้นๆ แต่หากกระทบก็ควรหยุดการใช้ยาหรือปรึกษาแพทย์เพื่อรับประทานยาแก้ผลข้างเคียงไปพร้อมๆกัน โดยภาวะปวดแสบในท้อง สามารถเบาลงได้จากการรับประทานยานี้พร้อมกับมื้ออาหาร นม หรือยาเคลือบกระเพาะ แต่ถ้าเป็นผลข้างเคียงที่รุนแรงควรหยุดการใช้ยาทันที แล้วรีบไปพบแพทย์ทันที ถ้าเป็นยาที่แพทย์จ่ายให้ ให้ปฏิบัติตามคำแนะนำของแพทย์ท่านนั้นๆ นอกจากนี้ในผู้ป่วยที่แพทย์สั่งการใช้ยานี้เพื่อรักษาโรคเรื้อรัง ไม่ควรหยุดยาเองโดยเด็ดขาด หากมีอาการข้างเคียงควรปรึกษาแพทย์เพื่อปรับยา เนื่องจากการหยุดยาทันทีหากได้รับติดต่อกันมาเป็นเวลานานอาจทำให้ถึงแก่ชีวิตได้
     โดยสรุป ยา prednisolone เป็นยาที่มีประโยชน์ ไม่ใช่ยาอันตราย แต่ควรใช้ยานี้อย่างถูกต้อง ให้ตรงกับข้อบ่งชี้ ถูกขนาด ถูกวิธี และพึงระวังผลข้างเคียงจากการใช้ยา และอันตรกิริยาระหว่างยานี้กับยาชนิดอื่น และหากมีผลข้างเคียงที่รุนแรงหรือแพ้ยาควรหยุดการใช้ยาและรีบไปพบแพทย์ทันที

 เอกสารอ้างอิง
1. Puckett, Y, Bokhari, A.A. Prednisone. StatPearls. 2018
2. National health service. Prednisolone. [Online]. Available from:https://beta.nhs.uk/medicines/prednisolone/ [Accessed 13 December 2018].